نقش روی در سلامت بدن و عوارض ناشی از کمبود روی

روی یا زینک یک ماده معدنی کمیاب است که انسان برای سالم ماندن به آن نیاز دارد. روی در میان مواد معدنی کمیاب از لحاظ مقدارش در بدن در رده دوم پس از آهن قرار دارد. روی برای رشد طبیعی، سلامت استخوان ها، تنظیم خلق و خو ، تثبیت غشای سلولی، تکثیر سلول ها، رشد و تکامل دستگاه تولید مثل، تقویت ایمنی، تنظیم اشتها و حس چشایی و بویایی، تسریع التیام زخم و سلامت پوست لازم است. از آنجا که بدن قادر به ذخیره سازی زینک نیست، ممکن است کمبود زینک ایجاد شود.کمبود و یا کاهش میزان روی در بدن یکی از عوامل اصلی ایجاد کننده زخم های پوستی به شمار می رود. همچنین نقش روی در درمان آکنه و اگزما که از شایع ترین اختلالات پوستی است، به اثبات رسیده است.

نقش روی در سلامت بدن

جلوگیری ازابتلای بیش از حد به سرماخوردگی معمولی:

روی در کاهش و پیشگیری از علائم سرماخوردگی معمولی نقش مهمی دارد، بطوریکه موجب کاهش شدت و نیز مدت زمان دوام این علائم می گردد. بهبود مشاهده شده در سرماخوردگی ناشی از مصرف روی می تواند بدلیل خصوصیات آنتی اکسیدانی و نیز ضد التهابی روی باشد.

در بهبود سریع زخم ها:

نقش روی در بهبود سریع زخم ها، بویژه به هنگام جراحت های ناشی از سوختگی و یا زخم هایی که در اثر عمل جراحی در بدن ایجاد می گردند، بسیار اهمیت پیدا می کند.

در تقویت سیستم ایمنی:

روی جهت انجام صحیح عملکرد سیستم ایمنی یا دفاعی بدن بسیار اهمیت داشته و نیز در محافظت از بدن در برابر بیماری و عفونت نقش دارد. روی بعنوان عامل تقویت کننده سیستم ایمنی در کنترل لنفوسیت های CD4 , T، سلولهای کشنده طبیعی و اینترلوکین II دخالت دارد. علاوه بر این تحقیقات دانشمندان نشان داده است که روی دارای خاصیت ویروس کشی نیز می باشد.

در سلامت دستگاه تولید مثل:

روی از جنبه های فراوانی شامل افزایش قدرت جنسی در مردان، بارداری های موفق در زنان و سنتز هورمون های جنسی در سلامت دستگاه تولید مثل تاثیر می گذارد. در بلوغ و تکامل اسپرم در مردان و نیز تکامل طبیعی نوزاد نیز تاثیر دارد. مصرف روی در بسیاری از موارد بزرگ شدگی غده پروستات نیز موثر بوده است. تحقیقات اخیر دانشمندان در این زمینه نشان می دهد که روی تا حدود زیادی در جلوگیری از ناباروری بویژه در مردان نقش دارد. کمبود روی در مردان می تواند منجر به کاهش عملکرد ترشحی بیضه ها، کاهش قدرت و میل جنسی و نیز بزرگ شدگی غده پروستات گردد.

کنترل آزاد سازی ویتامین ها و هورمون ها:

روی آزاد سازی ویتامینA ذخیره شده در کبد و انتقال آن به شبکیه چشم را کنترل می کند. همچنین نشان داده شده است که در سیستم غدد درون ریز یا اندوکرین، فعالیت انسولین را تنظیم کرده و تبدیل هورمون تیروئیدی تیرونین به تری یدوتیرونین را نیز افزایش می دهد.

در پیامدهی سلولی و ساختار سلول:

کمبود روی ساختار غشاهای زیستی را نیز تحت تاثیر قرار داده ، حساسیت آنها را در برابر آسیب های اکسیداتیو افزایش داده و عملکرد آنها را مختل می سازد. در پیامدهی سلولی نیز نقش دارد بطوریکه بررسی های اخیر دانشمندان نشان می دهد که روی در آزاد سازی هورمون های پیام رسان و نیز انتقال پیامهای عصبی بسیار موثر است.

کمک به احساس مزه و بو:

روی موجب تقویت حس چشایی و بویایی می گردد. از اولین علائم کمبود روی در بدن کاهش و یا از دست دادن قدرت چشایی و بویایی می باشد.

درمان و پیشگیری از سوء تغذیه:

مطالعات و بررسی های صورت گرفته، نشان از ارتباط مستقیم میان کمبود روی، سوء تغذیه و نیز ابتلا به اسهال در کودکان دارد. از آنجا که بین محتوای روی و پروتئین موجود در انواع غذاها ارتباط نزدیکی وجود دارد، می توان گفت که جذب نامناسب و ناکافی پروتئین از طریق غذاها موجب کمبود روی نیز خواهد گردید. به هنگام کمبود روی، بدن نسبت به باکتری های تولید کننده توکسین یا سم و نیز عوامل بیماریزای دستگاه گوارش اعم از ویروسها آسیب پذیرتر شده و نهایتاً اختلالاتی مانند اسهال بروز می کنند که به نوبه خود موجب مختل شدن جذب سایر مواد مغذی گشته و وضعیت غیر عادی از نظر میزان وجود مواد معدنی و غذایی در بدن ایجاد می کنند.

جلوگیری از بروز زخم های معده ای:

زخم های معده ای عموماً همراه با درد شدید در ناحیه معده می باشند که 30 دقیقه تا 3 ساعت طول می کشند. همچنین احساس گرسنگی و سوزش در ناحیه معده نیز از علائم دیگر این زخم ها می باشند. با مصرف مقادیر مناسب روی می توان تا حدود زیادی این علائم را کاهش داد. مصرف مکمل های روی موجب تقویت معده و حذف دردهای متعدد ناشی از زخم های معده می گردد.

رشد عمومی بدن:

روی اعمال زیستی متعددی را در بدن به انجام می رساند و کمبود آن موجب بروز ناهنجاری های متعدد در متابولیسم سلولی می گردد. روی در هسته، هستک و کروموزومهای تمام سلوهای بدن وجود داشته و ساختار RNA , DNA و ریبوزوم را پایدار می سازد. به همین جهت روی در رشد و تقسیم سلولی و نیز رشد عمومی بدن دارای نقش بسزائی است.

تنظیم متابولیسم:

روی جهت انجام عملکرد بیش از 300 آنزیم مختلف ضروری بوده و در بسیاری از فرایندهای زیستی نقش اساسی ایفا می کند. روی جهت تجزیه کربوهیدراتها اساسی بوده و نیز در تعدادی از واکنشهای آنزیمی درگیر در متابولیسم پروتئین و کربوهیدرات شرکت دارد، همچنین بعنوان کوفاکتور آنزیم آنتی اکسیدانی سوپراکسید دیس موتاز (SOD) نیز مطرح است.

پیشگیری از بیماری ویلسون:

بیماری ویلسون یک اختلال ژنتیکی است که در آن مقادیر اضافی مس در بدن دفع نمی گردد. مقدار کم مس بدست آمده از طریق غذا جهت حفظ سلامت بدن مهم می باشد ولی میزان بیش از حد آن برای بدن سمی است. در بیماری ویلسون مس موجود در کبد، مغز، چشم ها و سایر اندام ها در طول زمان موجب رساندن آسیب به آنها می گردد. مصرف روی می تواند موجب کاهش چشمگیر جذب مس در این بیماران گردد.

عوامل کاهش مقدار روی در بدن

یکی از مهم ترین علل کمبود روی در بدن ، نقصان دریافت آن از طریق مواد غذایی است و این حالت به ویژه در بچه ها، جوانان و کسانی که به مدت طولانی در رژیم غذایی یا پرهیز غذایی هستند دیده می شود. مواد غذایی مصرفی و آب نوشیدنی مهمترین منابع روی در طبیعت میباشند .
اختلالات جذب روده ای هم می تواند سبب کاهش این عنصر مهم یعنی روی در بدن شود . خوردن سبوس گندم یا سایر حبوبات ( سبوس حبوبات ) که حاوی فیتات فراوان هستند، هم چنین مصرف اسفناج و یا سایر مواد حاوی اگزالات به همراه غذا، می تواند مانع از جذب روی در بدن شود. تجربیات نشان میدهد که چهار گروه از داروها، باعث تشدید مصرف روی میشوند.

این ۴ دسته دارویی عبارتند از:

• آنتی بیوتیک ها

• دیورتیک ها (مدرها)

• گلوکوکورتیکوئید ها ( کورتون ها )

• دارو های ضد حاملگی

در میان آنتی بیوتیک ها ، مصرف تترا سایکلین و خانواده ی آن بیشتر از سایرین مانع از جذب روی میشود.