پرکاری تیروئید ، علت بروز بیماری و علائم و نشانه های آن

بیماری پرکاری تیروئید، وضعیتی است که در آن غده تیروئید، بیش‌فعال است و باعث تولید بیش‌ازحد هورمون تیروئید می‌شود. مانند بسیاری از عوارض غده تیروئید، پرکاری تیروئید در زنان شایع‌تر است. این عارضه می‌تواند ناشی از تولید بیش‌ازحد هورمون تیروئید باشد، یا اینکه توسط انتشار بیش‌ازحد هورمون تیروئید از غده تیروئید (به علت التهاب و / یا تخریب آن) ایجاد شود. تولید بیش‌ازحد هورمون تیروئید، شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید است و منشاء آن می‌تواند بیماری گریوز، گواتر ندولر سمی و آدنوم سمی باشد. پرکاری تیروئید می تواند شدیدا باعث افزایش سوخت و ساز بدن شما شده، باعث کاهش وزن، ضربان قلب بالا، تعریق، عصبانیت و کج خلقی شود.

علل پرکاری تیروئید

– بیماری گریوز

– عملکرد آدنوم (ندول گرم) و گواتر سمی

– مصرف بیش از حد هورمون های تیروئید

– ترشح غیرطبیعی هورمون TSH (هورمون تحریک کننده تیروئید)

– تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید)

– مصرف بیش از اندازه ید

بیماری گریوز

گریوز یکی از شایع ترین علل پرکاری تیروئید می باشد که بیماری ارثی است. در این بیماری، کنترل طبیعی غده تیروئید توسط هورمون TSH غده هیپوفیز وجود ندارد.

عوامل تشدیدکننده این بیماری عبارتند از: استرس، سیگار، پرتودرمانی گردن، داروها و عفونت ها مثل ویروس ها.

عملکرد آدنوم (ندول گرم) و گواتر سمی

غده تیروئید همانند دیگر قسمت های بدن در اثر گذشت زمان، دارای برآمدگی هایی می شود. در بیشتر موارد این برآمدگی ها، هورمون های تیروئید را تولید نمی کنند و در نتیجه نیازی به درمان آنها نیست. برخی مواقع، یک ندول یا گره ممکن است به طور مستقل عمل کند، به این معنا که آن گره نیازی به تحریک غده هیپوفیز ندارد و به طور مستقل هورمون های تیروئید را تولید می کند. اگر گره ها بزرگ تر از سه سانتیمتر باشند، این اتفاق رخ می دهد و به نام عملکرد ندول ها خوانده می شود. اگر بیشتر از یک عملکرد ندول وجود داشته باشد، گواتر سمی بوجود می آید.

مصرف بیش از اندازه هورمون های تیروئید

مصرف بیش از اندازه داروهای حاوی هورمون های تیروئید نیز از علل شایع پرکاری تیروئید است. هنگامی که بیمارانی که از داروهای تیروئیدی استفاده می کنند، اگر به طور مرتب توسط پزشک معاینه نشوند، مقادیر بیش از حد هورمون های تیروئید را در بدن انباشته می کنند. دیگر افراد ممکن است برای افزایش وزن، از این داروها استفاده کنند.

ترشح غیرطبیعی TSH

وجود تومور در غده هیپوفیز باعث ترشح غیرطبیعی TSH (هورمون محرکه تیروئید) و تولید بیش از حد هورمون های تیروئید می شود. این وضعیت به ندرت رخ می دهد و می تواند با دیگر اختلالات غده هیپوفیز همراه باشد. غده تیروئید برای ساخت هورمون های تیروئید به ید نیاز دارد. افزایش مقدار ید باعث پرکاری تیروئید خواهد شد

تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید)

این عارضه ممکن است بعد از یک بیماری ویروسی رخ دهد. این عارضه با تب و گلودرد و درد در هنگام بلع غذا همراه است. در این بیماری، غده تیروئید به لمس حساس است. گردن درد نیز ممکن است وجود داشته باشد. التهاب غده تیروئید با تجمع گلبول های سفید (لنفوسیت ها) نیز ممکن است رخ دهد که به نام تیروئیدیت لنفوسیتیک خوانده می شود. در هر دوی این التهابات، میزان هورمون های تیروئید خون زیاد می شوند. بعد از بارداری و زایمان، تیروئیدیت لنفوسیتیک شایع است. در این موارد، مرجله پرکاری تیروئید برای 4 تا 12 هفته طول می کشد و به دنبال آن مرحله کم کاری تیروئید تا شش ماه طول می کشد. در بیشتر زنان مبتلا، عملکرد تیروئید مجددا طبیعی خواهد شد.

مصرف بیش از اندازه ید

غده تیروئید برای ساخت هورمون های تیروئید به عنصر ید نیاز دارد. افزایش مقدار ید باعث پرکاری تیروئید خواهد شد. معمولا در بیمارانی که دارای غده تیروئید غیرطبیعی می باشند، پرکاری تیروئید ناشی از ید دیده می شود. دارویی از قبیل آمیودارون (Cordarone) که برای درمان مشکلات قلبی تجویز می شود، دارای مقدار زیادی ید است و می تواند عملکرد طبیعی غده تیروئید را مختل کند.

علائم پرکاری تیروئید

علائم گسترده و در بین افراد مختلف متفاوت اند. افراد مبتلا به پرکاری تیروئید خفیف اغلب نسبت به بیماری خود بی اطلاع هستند چرا که معمولا علائم خاصی ندارند.

رایج ترین علائم تیروئید پکار تیروئید عبارت اند از:

• تورم در گردن ناشی از بزرگ شدن غده تیروئید یا گواتر
• عصبی و تحریک پذیر شدن، تغییرات خلقی و کاهش تمرکز
• اسهال
• تنگی نفس
• خستگی و اختلالات خواب
• ضعف عضلانی
• بیش فعالی
• حساسیت زیاد نسبت به گرما، تعریق زیاد و پوست گرم و مرطوب
• افزایش اشتها
• افزایش حرکات روده و ادرار
• ناباروری و از دست دادن میل جنسی
• خارش پوست به همراه تورم
• شل شدن ناخن ها
• مشکلات قاعدگی در زنان از جمله کوتاه شدن دوره یا پریود نشدن
• افزایش ضربان قلب گاهی اوقات همراه با تشنج
• قرمزی کف دست ها
• افزایش یا کاهش ناگهانی وزن
• لرزش دست ها

این علائم در افراد متفاوت فرق می کند. به ندرت بیماری همه این علائم پرکاری تیروئید را تجربه می کند.

علائمی مانند خستگی و تشنگی زیاد در بیماران مبتلا به دیابت شدیدتر از بقیه است.

افرادی که بیماری قلبی دارند بیشتر در معرض ابتلا به نارسایی قلبی و سایر خطرات قلبی عروقی هستند.

عوارض ابتلا به پرکاری تیروئید

تیروئید پرکار می تواند باعث ابتلا به سایر مشکلات از قبیل موارد زیر شود:

• مشکلات قلبی

بعضی از جدی ترین عوارض پرکاری تیروئید مربوط به قلب و مشکلات قلبی می شود. این مشکلات شامل ضربان قلب سریع، نارسایی احتقانی قلب و … می شود. این مشکلات را می توان با درمان درست و بموقع پیشگیری و درمان نمود.

• شکنندگی استخوان ها

پرکاری تیروئید درمان نشده، می تواند باعث ضعف استخوان ها که به آن پوکی استخوان می گویند، شود. استحکام استخوان ها بسته به میزان کلسیم و مواد معدنی می باشد که شما دریافت می نمایید. هورمون تیروئید زیاد در بدن می تواند بر توانایی بدن در جذب کلسیم تاثیر گذارد.

• مشکلات چشمی

دچار افتالموپاتی گریوز نیز هستند، دچار مشکلات چشمی همچون سرخی چشم ها، بیرون زدگی چشم ها، ورم و پف چشم ها، حساسیت به نور و دوبینی و تاری دید می شوند.

• سرخی و ورم پوست

در موارد نادر، افراد مبتلا به بیماری گریوز دچار مشکلی به نام درموپاتی گریوز شده و پوستشان سرخ و ورم کرده می شود.

• بحران تیروتوکسیک

پرکاری تیروئید باعث افزایش خطر بحرانی تیروتوکسیک شده و بصورت ناگهانی دچار تب، افزایش ضربان قلب و حتی هذیان می شوند. این افراد باید سریعا با اورژانس تماس بگیرند.

درمان پرکاری تیروئید چگونه است؟

۱. درمان‌های دارویی

داروهای ضد تیروئیدی مانند متی مازول (methimazole)، موجب جلوگیری از ترشح زیاد هورمون‌های غده‌ی تیروئید می‌شوند. این دارو از درمان‌های شایع پرکاری تیروئید محسوب می‌شود.

۲. درمان با یُد رادیواکتیو

براساس گزارش انجمن تیروئید آمریکا، ید رادیواکتیو برای درمان بیش از ۷۰ درصد بزرگ‌سالان مبتلا به پرکاری تیروئید استفاده می‌شود. این درمان، سلول‌هایی را که هورمون تولید می‌کنند، از بین می‌برد. عوارض جانبی شایع درمان با ید رادیواکتیو عبارتند از: خشکی دهان، خشکی چشم، گلودرد و اختلال حس چشایی. ممکن است مدت کوتاهی پس از درمان با ید رادیواکتیو، رعایت برخی موارد احتیاطی ضروری باشد. چرا که ممکن است اشعه به نواحی دیگر بدن نفوذ کرده باشد.

۳. عمل جراحی

ممکن است بخشی یا تمام غده‌ی تیروئید فرد با عمل جراحی برداشته شود. همچنین پس از جراحی، به بیمار مکمل‌های تیروئیدی داده می‌شود تا از کم‌کاری تیروئید جلوگیری شود. کم‌کاری تیروئید در حالتی اتفاق می‌افتد که غیرفعال بودن تیروئید موجب می‌شود هورمون‌های کمی ترشح شوند. همچنین بعضی از داروها مانند پروپرانولول می‌توانند ضربان سریع قلب، تعرق، اضطراب و فشارخون بالا را کنترل کنند. در اکثر موارد، این درمان به‌خوبی عمل می‌کند.

توصیه‌هایی برای مبتلایان به پرکاری تیروئید

* رژیم غذایی باید حاوی پروتئین زیاد باشد تا بافت‌های از دست رفته بدن در اثر فعالیت بیش از حد تیروئید بازسازی شوند .

* اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان علائم پرکاری تیروئید دارید، به پزشک مراجعه نمایید .

* اگر علائم شما به خصوص پس از عمل جراحی به طور ناگهانی بدتر شد و یا این‌که دچار علائم جدید و غیرقابل توجیه شدید، به پزشک مراجعه نمایید.

* تمام بیمارانی که پرکاری تیروئید و به دنبال آن مشکلات چشمی ناشی از آن را دارند، باید در فواصل معین جهت معاینات چشمی و به ویژه کنترل فشار داخلی چشم، به چشم‌پزشک مراجعه کنند.

*  تشخیص قطعی بیماری پرکاری تیروئید، انجام آزمایش خون است.

* پرکاری تیروئید در زنان شایع‌تر است.

* در این بیماری باید از مصرف زیادید پرهیز شود.

* علائم و نشانه‌های این بیماری در کودکان نیز همانند بزرگسالان است.

* مصرف تمامی غذاها و نوشیدنی‌های تحریک‌کننده تیروئید مانند شکلات، قهوه و نوشابه باید در این بیماران کم شود.

* در این بیماری استفاده از سبزیجات خانواده کلم، اسفناج، شلغم، گلابی و هلو که کار تیروئید را کاهش می‌دهند توصیه می‌شود.

* به این بیماران توصیه می‌شود، روزانه 3 تا 4 لیترآب مصرف کنند، البته به شرطی که مشکل کلیوی یا قلبی نداشته باشند.