علت چاقی شکم ؛ دلایلی که باعث می‌شود شکمتان جلو بیاید
علت چاقی شکم ؛ دلایلی که باعث می‌شود شکمتان جلو بیاید
چربی یا چاقی شکم بسیار خطرناک است. چاقی شکم احتمال بروز بیماری‌هایی مانند نشانگان سوخت و سازی (سندرم متابولیک)، دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی و سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. از آنجا که چربی شکم شامل چربی دور کبد و دیگر اندام‌های داخل شکم می‌شود، در اصطلاح پزشکی به آن «چربی احشایی» می‌گویند. احتمال بروز بیماری‌ها در افرادی که حتی با وجود وزن طبیعی، چربی شکم دارند بالاتر از دیگران است. با ادامه‌ی مطلب همراه شوید تا دلایل چاقی شکم را بهتر بشناسید.
۱. غذا و نوشیدنی‌های پر از شکر
بسیاری از مردم بیش از حد مجاز روزانه شکر مصرف می‌کنند. غذاهای پُرشکر مانند کیک‌ها، شیرینی‌ها، نوشیدنی‌های شیرین همچون نوشابه‌ها و آب‌میوه‌ها سرشار از شکر هستند. بررسی‌های مشاهده‌ای نشان داده‌اند که میان مصرف قند زیاد و چاقی شکم ارتباطی مستقیم وجود دارد. این امر تا حد زیادی به خاطر وجود مقدار بالای فروکتوز در شکر افزودنی است. شکر معمولی و شربت ذرت با فروکتوز بالا سرشار از فروکتوز هستند. شربت ذرت با فروکتوز بالا ( HFCS) شیرین‌کننده‌ای است که از نشاسته‌ی ذرت گرفته می‌شود و به عنوان ماده‌ای افزودنی در صنایع غذایی در سطحی گسترده به‌کار‌می‌رود. شکر معمولی محتوی ۵۰٪ فروکتوز و شربت ذرت با فروکتوز بالا محتوی ۵۵٪ فروکتوز هستند.
هر چند مصرف زیاد غذاهای سرشار از شکر می‌تواند باعث افزایش وزن شود، ولی مصرف نوشیدنی‌های شیرین خطر بیشتری به همراه دارد؛ زیرا نوشابه‌ها و سایر نوشیدنی‌های شیرین باعث می‌شوند فرد در زمان کمی مقدار زیادی قند دریافت کند. افزون بر آن، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تأثیری که کالری حاصل از مایعات بر اشتها دارد، با کالری حاصل از مواد غذایی جامد متفاوت است. به بیان دیگر، کالری مواد غذایی جامد سیر‌کننده‌تر از کالری نوشیدنی‌هاست. تأمین مقدار کالری مورد نیاز بدن از طریق نوشیدن مایعات، شما را از صرف دیگر غذاها بی‌نیاز نمی‌کند و این امر به چاقی بیشتر دامن می‌زند.
۲. نوشیدنی‌های الکلی
مصرف زیاد نوشیدنی‌های الکلی، خطر التهابات، بیماری‌های کبدی و سایر بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. نوشیدنی‌های الکلی فرایند چربی‌سوزی را متوقف می‌کنند و در نتیجه، بخش عمده‌ی چربی در شکم ذخیره می‌شود که از این عارضه در اصطلاح عامیانه، با عنوان «شکم آبجویی» یاد می‌شود. بنا بر بررسی‌های انجام‌شده، احتمال بروز چاقی شکم در مردانی که روزانه بیش از سه‌بار نوشیدنی الکلی مصرف می‌کنند، ۸۰٪ بیشتر از کسانی است که مقدار کمتری نوشیدنی الکلی مصرف می‌کنند. مقدار الکل مصرفی در بازه‌ی زمانی ۲۴ ساعته نیز نقشی مهم بازی می‌کند. بنا بر مطالعه‌ای دیگر، کسانی که روزانه کمتر از یک نوشیدنی الکلی مصرف می‌کردند، احتمال بروز چاقی شکم در آنها کمتر بود. ولی کسانی که در مجموع مقدار الکل کمتری مصرف می‌کردند، ولی یکباره در یک روز چهار بار یا بیشتر نوشیدنی الکلی مصرف می‌کردند، احتمال بروز چاقی شکم در آنها بیشتر بود.
۳. چربی‌های ترانس
چربی‌های ترانس ناسالم‌ترین چربی‌های موجود در جهان هستند. به منظور ایجاد پایداری بیشتر در چربی‌های اشباع‌نشده به آنها هیدروژن اضافه می‌کنند و به این ترتیب، چربی‌های ترانس به وجود می‌آیند. چربی‌های ترانس غالبا برای طولانی‌تر کردن عمر مفید مواد غذاییِ بسته‌بندی‌شده، مانند کیک‌ها و کلوچه‌ها به آنها افزوده می‌شوند. چربی‌های ترانس باعث بروز التهابات می‌شوند. نتیجه‌ی التهابات، مقاومت به انسولین، بیماری‌های قلبی و مشکلات دیگر است. بنابر بررسی‌های صورت‌گرفته روی جانوران، مصرف چربی‌های ترانس احتمال بروز چاقی شکم را افزایش می‌دهد.
۴. کم‌تحرکی
کم‌تحرکی یکی از مهم‌ترین عوامل بروز بیماری‌ها و مشکلات برای سلامتی افراد است. در طول چند دهه‌ی گذشته، کم‌تحرکی یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش وزن و چاقی شکمی بوده است. بنا بر مطالعات انجام شده ، زنانی که روزانه بیش از ۳ ساعت پای تلویزیون می‌نشستند در مقایسه با زنانی که کمتر از یک ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کردند، دو برابر بیش تر در معرض خطر چاقی شکم مفرط قرار داشتند.
۵. رژیم‌های غذایی کم‌پروتئین
دریافت پروتئین کافی یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیری از افزایش وزن است. رژیم غذایی با پروتئین بالا باعث افزایش سوخت‌وساز، احساس سیری بهتر و در نتیجه کاهش کالری دریافتی می‌شود. در مقابل، رژیم غذایی کم‌پروتئین می‌تواند در درازمدت باعث چاقی شکم شود.
۶. یائسگی
چاقی شکم در دوران یائسگی بسیار شایع است. در دوران بلوغ، هورمون استروژن سیگنال‌هایی به بدن می‌فرستد و موجب می‌شود چربی در باسن و ران زنان ذخیره شود تا زنان آماده‌ی بارداری باشند. این چربی‌ها ضرری ندارند، ولی در برخی موارد، آب‌کردن‌شان می‌تواند بسیار سخت باشد. یائسگی رسما یک سال پس از آخرین قاعدگی آغاز می‌شود. در این دوره با افت چشمگیر سطح هورمون استروژن، چربی‌ها به جای ران و باسن، در شکم ذخیره می‌شوند. برخی از زنان در این دوره بیشتر از دیگران چاقی شکم را تجربه می‌کنند. این موضوع می‌تواند به ژنتیک یا سنی که یائسگی آغاز می‌شود، ارتباط داشته باشد. بنابر پژوهشی، هر چه زنان یائسگی را در سنی پایین‌تر تجربه کنند، احتمال بروز چاقی شکم در آنها کاهش می‌یابد.
مطلب مرتبط: توصیه های غذایی و نقش تغذیه در دوران یائسگی
۷. باکتری‌های مضر موجود در روده
صدها نوع باکتری در روده به‌ویژه در روده‌ی بزرگ زندگی می‌کنند. در‌حالی‌که برخی از این باکتری‌ها می‌توانند برای سلامتی مفید باشند، برخی دیگر تأثیرات منفی بر سلامتی فرد دارند. باکتری‌های موجود در روده با عنوان فلور روده (gut flora) یا ریزاندامگاه همزیست (microbiome) نیز شناخته می‌شوند. سلامت روده برای برخورداری از سیستم ایمنی سالم و دوری از بیماری‌ها ضروری است. عدم توازن باکتری‌های موجود در روده، خطر بیماری‌هایی مانند دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی، سرطان و سایر بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. توازن نامناسب باکتری‌های موجود در روده همچنین احتمال افزایش وزن و بروز چاقی در ناحیه‌ی شکم را افزایش می‌دهد.
۸. آب‌میوه
آب‌میوه‌ها نوعی نوشیدنی‌های سرشار از شکر هستند که لباس خود را عوض کرده‌اند. حتی آب‌میوه‌های ۱۰۰٪ طبیعی که عاری از شکر افزوده هستند، سرشار از قند به شمار می‌روند. در واقع، ۲۵۰ میلی‌لیتر آب‌سیب و نوشابه‌ی کولا هر دو محتوی ۲۴ گرم قند هستند. همین مقدار از آب انگور محتوی ۳۲ گرم قند است. با اینکه آب‌میوه‌ها محتوی ویتامین‌ها و مواد معدنی بسیاری هستند، فروکتوز موجود در آنها می‌تواند موجب افزایش مقاومت به انسولین و چاقی شکم شود. همچنین چنان‌که پیش‌تر اشاره شد، دریافت کالری از مایعات بسیار آسان بوده و قدرت سیرکنندگی غذاهای جامد را نیز ندارد. این امر موجب افزایش کالری دریافتی و در نتیجه چاقی شکم می‌شود.
۹. تغییرات هورمونی
در روزهای پیش از قاعدگی و در ماه‌های نخست بارداری، تغییرات هورمونی قابل توجهی در بدن بروز می‌کند که این تغییرات نیز به نوبه خود در ایجاد تورم و نفخ شکمی موثر هستند. در این مواقع میزان ترشح هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد و این امر موجب کاهش حرکات دودی روده می‌شود. این وضعیت منجر به نفخ و احتمالا یبوست می‌شود.
۱۰. استرس و کورتیزول
کورتیزول (cortisol) هورمونی ضروری برای زندگی است. این هورمون که توسط غدد فوق‌کلیوی ترشح می‌شود، با عنوان «هورمون استرس» شناخته می‌شود. این امر به این خاطر است که این هورمون به بروز واکنش‌های استرس کمک می‌کند. متأسفانه ترشح زیاد این هورمون باعث افزایش وزن به‌ویژه در ناحیه‌ی شکمی می‌شود. در بسیاری از افراد استرس باعث پرخوری می‌شود. کورتیزول موجب می‌شود به جای اینکه چربی در تمام نقاط بدن پخش شود، فقط در شکم ذخیره شود. جالب است بدانید زنانی که نسبت دور شکم به باسن آنها بزرگ‌تر است، در زمان استرس، کورتیزول بیشتری در بدن‌شان ترشح می‌شود.
۱۱. نفخ شکمی
در برخی موارد تجمع باد در روده‌ها باعث تورم و چاقی شکمی می‌شود که در این وضعیت معمولا علائم دیگری دیده نمی‌شود. اکثر ما گاهی اوقات دچار نفخ و تجمع باد در روده‌ها می‌شویم که ۱۵ بار در روز بروز این حالت کاملا طبیعی است اما در برخی افراد این وضعیت ادامه پیدا می‌کند و به دلیل طولانی شدن، آزاردهنده می‌شود و احساس ناراحتی زیاد ایجاد می‌کند.
مطلب مرتبط: عادات بد غذایی و غذاهایی که باعث نفخ معده می شود
۱۲. رژیم غذایی کم‌فیبر
فیبر در حفظ سلامتی و کنترل وزن بسیار مؤثر است. برخی از انواع فیبر در ایجاد احساس سیری، جلوگیری از افزایش هورمون‌های گرسنگی و کاهش جذب کالری از غذاها نقش دارند. در مطالعه‌ای که ۱۱۱۴ مرد و زن را در بر می‌گرفت، دریافت فیبر محلول توانست به کاهش چربی شکمی کمک کند. هر ۱۰ گرم افزایش در مصرف فیبر محلول توانست تجمع چربی در شکم را ۳٫۷٪ کاهش دهد. رژیم‌های غذایی سرشار از کربوهیدرات های تصفیه‌شده، نقشی مخالف فیبر در اشتها و افزایش وزن دارند و می‌توانند باعث افزایش چاقی شکم شوند. در پژوهشی غلات کاملِ سرشار از فیبر با غلات تصفیه‌شده مورد مقایسه قرار گرفتند. نتیجه‌ی این پژوهش از تأثیر فیبر در کاهش چاقی شکم و نقش کربوهیدرات تصفیه‌شده در افزایش چاقی شکم حکایت داشت.
۱۳. ژنتیک
ژن‌ها در چاقی نقشی مهم دارند. چاقی شکم تا حدی تحت تأثیر ژنتیک است. ژن‌ها در تنظیم کورتیزول و گیرنده‌های لپتین (leptin) نقش دارند. گیرنده‌های لپتین کالری دریافتی و وزن را تنظیم می‌کنند. در سال ۲۰۱۴ پژوهشگران سه ژن جدید کشف کردند که در افزایش نسبت چربی دور شکم به باسن و چاقی شکم نقش دارند. گفتنی است که دو ژن از این ژن‌ها فقط در زنان یافت می‌شوند. با این‌حال برای نتیجه‌گیری قطعی در این زمینه به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.
۱۴. خواب ناکافی
خواب کافی برای سلامتی ضروری است. بررسی‌های بسیاری از ارتباط میان خواب ناکافی و افزایش وزن و چاقی شکم حکایت دارند. اختلالات خواب نیز می‌توانند موجب افزایش وزن شوند. یکی از رایج‌ترین این اختلالات وقفه‌ی تنفسی در خواب (sleep apnea) است. در این وضعیت در طول شب فرد چندین مرتبه دچار وقفه‌ی تنفسی می‌شود. این امر به خاطر مسدود شدن مسیر هوا در گلو توسط بافت نرم است. در مطالعه‌ای، پژوهشگران مشاهده کردند افراد چاقی که به وقفه‌ی تنفسی در خواب مبتلا هستند، بیش از افرادی که این مشکل را ندارند، دچار چاقی شکم هستند.
۱۵. بیماری های چاق کننده
-
هیپوتیروئیدی
اگر تیروئید شما نتواند به اندازه کافی هورمون تولید کند، علایمی در شما ظاهر می شود که عبارت است از احساس خستگی، ضعف، سرما و افزایش وزن. عدم ترشح هورمون تیروئید کافی، موجب کندی متابولیسم شده و این احتمال اضافه وزن و چاقی را افزایش می دهد. حتی اگر عملکرد تیروئید اندکی کم یا در حد نرمال باشد هم ممکن است اضافه وزن ایجاد شود درمان هیپوتیروئیدیسم با داروها از افزایش وزن جلوگیری می کند.
مطلب مرتبط: مواد غذایی مفید و مضر برای کم کاری تیروئید
-
بیماری سلیاک
این بیماری می‌تواند باعث احساس خستگی دائمی، کاهش وزن بی‌دلیل و ابتلا به دردهای شکمی شود. بیماری سلیاک ناشی از واکنش شدید به گلوتن است.گلوتن در گندم، چاودار و جو و تمام مواد غذایی حاوی این غلات موجود است. در مبتلایان به این بیماری بدن در مقابل ورود گلوتن یک واکنش خودکار ایمنی از خود نشان می‌دهد و با این ماده به عنوان بیگانه‌ای برخورد می‌کند که باید به آن حمله کند. این امر باعث آسیب دیدن سطح روده کوچک می‌شود و روی فرآیند جذب ریزمغذی‌ها از غذا تاثیر سوء می‌گذارد.
-
سندرم به نام کوشینگ
اضافه وزن یکی از شایع ترین علایم بیماری کوشینگ است. بیماری که در آن هورمون کورتیزول زیادی در بدن تولید می شود. سندرم کوشینگ می تواند حتی در اثر مصرف کورتون ها هم که برای درمان آسم استفاده می شود اتفاق بیفتد. افراد مبتلا به آرتروز یا لوپوس هم اگر طولانی مدت از کورتون استفاده کنند در معرض خطر این سندرم هستند. سندرم کوشینگ وقتی ایجاد می شود که غده آدرنال میزان زیادی هورمون کورتیزول ترشح می کند. صورت، گردن، پشت گردن و مچ ها در این بیماری چاق می شوند.
-
سندرم روده تحریک‌پذیر یا IBS
ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر می‌تواند مدت طولانی موجب ایجاد نفخ و تورم شکمی شود که درعین حال با علائمی چون درد، یبوست یا اسهال همراه است. تصور می شود در مبتلایان به این سندرم، روده‌ها از حساسیت بالاتری برخوردارهستند و بنابراین فرآیندهای عادی روده موجب بروز این علائم می‌شوند. نفخ و چاقی شکمی یکی از ناخوشایندترین و مختل کننده‌ترین عوارض سندرم روده تحریک‌پذیر است.
-
سندرم تخمدان پُلی کیستیک
تخمدان پُر از کیست یکی از مشکلات هورمونی زنان در سنین باروری است. بسیاری از زنان مبتلا به تخمدان پُر از کیست در تخمدان های شان کیست های کوچک دارند. این مشکل ممکن است روی تعادل هورمون هایی که در دوران قاعدگی زنان ترشح می شود تاثیر بگذارد. نهایتا عدم تعادل هورمونی به رویش موهای زاید و زیاد و بروز جوش روی پوست منجر شود. زنان مبتلا به این مشکل به انسولین مقاوم هستند و این سبب اضافه وزن آن ها می شود. چاقی شکمی و نشیمن گاه در این زنان دیده شده و بیماری قلبی این زنان را تهدید می کند.
