آیا بین ژنتیک و تغذیه ارتباطی وجود دارد؟
آیا بین ژنتیک و تغذیه ارتباطی وجود دارد؟
تغذیه سالم یکی از عوامل حیاتی در تأمین سلامت و بهداشت هر شخص، خانواده یا جامعه است .نقش ژنتیک در تغذیه چندان شناخته شده نیست. تفاوت‌های ژنتیکی علت بسیاری از ناهمگونی‌هایی است که بین افراد می‌بینیم. ناهمگونی‌هایی نظیر؛ رنگ چشم، پوست و مو، وزن و بسیاری از صفات دیگر، همگی از ژنتیک نشات می‌گیرند. ژنتیک و تغذیه بی ارتباط با یکدیگر نیستند. نمونه هایی از ناهمگونی های تغذیه ای شامل:
- جذب غذا
- سوخت و ساز
- هضم آنزیمی
- زیست‌ساخت یا بیوسنتز
- فروگشت یا کاتابولیسم
- انتقال مواد از بین غشاهای سلولی
- جذب مواد از طریق گیرنده‌های غشایی
- ذخیره‌سازی
- دفع
ممکن است تفاوت‌های ژنتیکی با تمایلات غذایی افراد ارتباط داشته است. برای مثال در سبزیجاتی نظیر کلم برگ، کلم بروکلی، گل کلم، کلم کالی و کلم بروکسل ماده ای به نام فنیل‌تیوکاربامید (PTC) یافت می‌شود که برای عده‌ای این ترکیب طعم بسیار تلخی دارد، در حالی که تعدادی دیگر از افراد آن را بی‌مزه توصیف می‌کنند. کیفیت احساس طعم فنیل‌تیوکاربامید به ژنتیک هر فرد بستگی دارد. به نظر می‌رسد ژنی تحت عنوان TAS2R38 در چگونگی احساس طعم PTC نقش داشته باشد. بنابراین، می توان گفت که چنین تفاوت‌های ژنتیکی می‌توانند بر نوع تغذیه افراد اثر بگذارند. برای مثال، درک طعم PTC به صورت تلخ، باعث کاهش تمایل به مصرف غذاهای حاوی این ماده، و در نتیجه عدم دریافت تعدادی از مواد مغذی می‌شود.
تأثیر عوامل ژنتیکی بر جذب ویتامین‌ها
میزان جذب تعدادی از ویتامین‌ها ممکن است تحت تأثیر عوامل ژنتیکی باشد. برای مثال، هموکروماتوز نوعی اختلال مرتبط با جذب آهن است، که در آن میزان جذب آهن افزایش یافته و بار اضافی از ذخیره آهن بر بدن تحمیل می‌شود. این بیماری دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد که یکی از شایع ترین آنها اختلال ژنتیکی می باشد. بیان بیش از حد یک ژن باعث افزایش جذب آهن از لوله گوارش می‌شود. همچنین نقص در تولید فاکتور داخلی معده با پیش‌زمینۀ ژنتیکی، می‌تواند در جذب ویتامین B۱۲ اختلال ایجاد کند. کمبود شدید این ویتامین باعث بروز نوع خطرناکی از کم‌خونی به نام “آنمی کشنده” می شود. بر اساس تحقیقات انجام شده، قابلیت جذب ویتامین D در کنار سایر ویتامین‌های محلول در چربی، نظیر ویتامین A و E، ممکن است برای دو فرد متفاوت تا ۳۴ برابر اختلاف داشته باشد.
تأثیر عوامل ژنتیکی بر سوء جذب لاکتوز
سلول‌های پوشانندۀ دیوارۀ روده در انسان، آنزیمی به نام لاکتاز تولید می‌کنند، که هضم قند لاکتوز را امکان‌پذیر می‌سازد. لاکتوز یک قند دو واحدی یا دی‌ساکارید است که در شیر بیشتر پستانداران وجود دارد. عدم تحمل لاکتوز به حالتی گفته می شود که فرد به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز تحمل هضم لاکتوز را ندارد. اما تعدادی از جوامع، به خصوص آن‌هایی که از نژاد اروپایی هستند، توانایی هضم قند شیر را از دست نمی‌دهند. در این افراد فعالیت لاکتازی از طریق رونویسی یک ژن اختصاصی در سطح مطلوب حفظ می‌شود. کسانی که برای این ژن حامل نیستند، نمی‌توانند لاکتوز را هضم کنند.
مطلب مرتبط: علائم عدم تحمل لاکتوز و رژیم غذایی مناسب برای بهبود علائم آن
نژاد و قومیت
با توجه به این که اشتراک ژنتیکی بین افراد یک خانواده می تواند وجود داشته باشد، گروه‌های مربوط به یک نژاد یا قومیت خاص نیز می توانند تشابهات ژنتیکی و تغذیه ای قابل توجهی داشته باشند.، این تشابهات ژنتیکی و تغذیه‌ای اغلب از طریق وراثت ژن‌هایی خاص انتقال میابد که از نیاکان مشترک به یادگار باقی مانده است. شناسایی نشانگرهای ژنی اختصاصی برای بیان وجود صفات یا بیماری‌های خاص در گروه‌های قومی و نژادی، ممکن است بتواند به تشخیص عوامل محیطی مؤثر بر میزان بروز متغیر بیماری‌ها بین این گروه‌ها کمک کند. برای مثال، گفته می‌شود علت بروز ناهمگون چاقی در جوامع متفاوت، ریشه در ژنتیک دارد؛ اما تاکنون هیچ‌گونه نشانگر ژنی شناسایی نشده است که بتواند این ادعا را اثبات نماید.
چاقی و ژنتیک
بر اساس مطالعات انجام شده، عوامل ژنتیکی وجود دارند که روی اشتها و متابولیسم یک فرد اثر می‌گذارند و او را مستعد چاقی می‌کنند .نتایج تعدادی از مطالعات صورت گرفته بر روی دوقلوهای هم‌سان و ناهم‌سان، حاکی از این مسئله است عوامل ژنتیکی در بروز چاقی بین اعضای هر خانواده نقش ایفا می‌کنند. از میان پنج نوع ژن عامل چاقی، ژنی که قوی‌ترین عامل ارثی چاقی به شمار می‌رود، به کاهش حس سیری و در نتیجه افزایش دریافت کالری در افراد منجر می‌شود. در کودکان ناقل ژن چاقی، میزان ریزه‌خواری زیاد است و در صورت کم تحرکی یا بی‌حرکتی ، احتمال چاقی نیز در آنان بیشتر می‌شود.
مطلب مرتبط: ژنتیک چاقی ، نقش عوامل ژنتیکی در پیدایش و شیوع بیماری چاقی
به منظور بهره مندی از مشاوره ژنتیک دکتر رویا خادمیان میتوانید از طریق لینک زیر ثبت نام کنید:
