خواص شیر سویا برای سلامتی، لاغری و جلوگیری از پوکی استخوان

بسیاری از افراد شیر سویا را به‌طور مرتب روزانه مصرف می‌کنند. برخی به‌علت مشکلاتی که لبنیات در دستگاه گوارش‌شان ایجاد می‌کند و برخی دیگر به‌خاطر گیاه‌خواربودن شیر سویا می‌نوشند. خواص شیر سویا برای سلامتی بسیار زیاد است. خصوصا به‌افراد مسن برای پیشگیری از پوکی استخوان، کاهش کلسترول و لاغری بسیار کمک می‌کند. در این مطلب با ما همراه شوید تا خواص شیر سویا را بهتر بشناسید و با عوارض احتمالی آن آشنا شوید.

شیر سویا چیست؟

شیر سویا از دانه‌ی سویا استخراج می‌شود. شیر سویا کاربردهای فراوانی دارد و می‌تواند در دستورالعمل غذاهای مختلف جایگزین شیر بشود. شیر سویا برای کسانی که از بیماری عدم تحمل لاکتوز رنج می‌برند، منبع خوبی از پروتئین محسوب می‌شود. شیر سویا در طعم‌های وانیلی، شکلاتی و… وجود دارد. مصرف شیر سویای نمکی هم در برخی کشورها مانند چین و هندوستان رواج دارد

وجود مقدار فراوانی از پروتئین‌ها و ویتامین‌های باکیفیت شیر سویا را به مکملی مناسب برای حضور در رژیم گیاهخواری تبدیل کرده است. سویا یکی از حبوبات است که از آن فراورده‌های غذایی مختلفی تهیه می‌شود. بسیاری از محصولات سویا به‌خاطر پروتئین بالا در رژیم غذایی گیاه‌خواران جایگزین گوشت می‌شوند. سویا و محصولات آن از مواد اولیه‌ی آشپزی آسیایی است.

از شیر سویا می‌توان در تهیه‌ی توفو استفاده کرد که نوعی خوراکی جایگزین پنیر است. گفته می‌شود استفاده از شیر سویا از سال ۸۲ میلادی در چین آغاز شده است. سویا در برخی دیگر از کشورهای آسیایی مانند ژاپن و مالزی نیز به‌طور گسترده‌ای مورداستفاده قرار می‌گیرد. امروزه سویا در سرتاسر جهان استفاده می‌شود و محصولات مختلف آن در کشورهای فراوانی وجود دارد.

خواص تغذیه‌ای شیر سویا

شیر سویای غنی‌نشده یا معمولی یکی از منابع خوب فیبر، انرژی، پروتئین، قند و چربی است. شیر سویا محتوی مواد معدنی فراوان است. از جمله‌ی آنها می‌توان به کلسیم، آهن، منیزیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و زینک (روی) اشاره کرد. شیر سویا منبع خوبی از ویتامین‌هاست. ویتامین‌هایی مانند فولات، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، ویتامین B۶، ویتامین B۱۲، ویتامین D، ویتامین E و ویتامین K نیز در شیر سویا یافت می‌شوند. همچنین شیر سویا محتوی اسیدهای چرب تک‌اشباع‌نشده و چنداشباع‌نشده است. تمام این مواد مغذی به حفظ سلامت کمک می‌کنند.

شیر سویا سدیم کمی دارد و برای مبتلایان به فشار خون بالا گزینه‌ای عالی محسوب می‌شود. منگنز موجود در شیر سویا برای عملکرد مناسب بسیاری از آنزیم‌های بدن ضروری است. تیامین موجود در شیر سویا برای عملکرد مناسب عضلات، اعصاب و تأمین کربوهیدرات و انرژی سلول‌ها ضروری است. فیبر حاصل از منابع غذایی گیاهی برای پیشگیری از بیماری‌های گوارشی و یبوست موردنیاز است. شیر سویا چربی‌های اشباع ناچیزی دارد. مصرف محصولات با چربی‌های اشباع بالا موجب افزایش کلسترول خون و درنتیجه افزایش خطر بیماری‌های قلبی می‌شود.

شیر سویای غنی‌شده

ارزش تغذیه‌ای شیر سویا چه غنی‌شده یا معمولی ممکن است متغیر باشد. بااینکه مقدار پروتئین شیر سویا قابل‌مقایسه با پروتئین موجود در شیر گاو است، اما سایر مواد مغذی شیر سویا کمتر از شیر گاو است. بنابراین غنی‌کردن شیر سویا با انواع ویتامین ها و مواد معدنی یک اقدام رایج در تولید صنعتی شیر سویا است. شیر سویای غنی‌شده به‌خاطر دارابودن کلسیم و ویتامین‌ها می‌تواند جایگزین مناسبی برای شیر باشد. این امر در کسانی که به لبنیات حساسیت دارند یا کسانی که رژیم گیاه‌خواری دارند، اهمیت چشمگیرتری پیدا می‌کند. پروتئین‌ها و ایزوفلاون‌های موجود در شیر سویا (چه غنی‌شده یا معمولی) خاصیت فیتوکمیکالی داشته و می‌توانند از بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری کنند. ارزش تغذیه‌ای شیر سویا ممکن است بسته به شرکت تولیدکننده متغیر باشد.

خواص شیر سویا

۱. جایگزین شیر معمولی

شیر سویا از جنبه‌های مختلف می‌تواند جایگزین مناسبی برای شیر گاو باشد. شیر سویا منبع خوبی از پروتئین و کلسیم است. پروتئین و کلسیم فواید زیادی برای سلامتی دارند. یکی از مزایای شیر سویا نداشتن لاکتوز است. لاکتوز قند طبیعی موجود در شیر است. بسیاری از کودکان و بزرگ‌سالان قادر به هضم لاکتوز نیستند و مصرف آن می‌تواند موجب بروز علائمی مانند اسهال، استفراغ، نفخ شکم و گرفتگی‌ها شود. شیر سویا کاملا بدون لاکتوز است. درحالی‌که شیر گاو بدون لاکتوز بین ۷۰ تا ۹۹٪ بدون لاکتوز است. شیرهای بدون لاکتوز محتوی ماده‌ای هستند که موجب تجزیه‌ی اسید لاکتیک در مصرف‌کنندگان می‌شود. بنابراین افرادی که به عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستند، شیر سویا را یک نوشیدنی خوب برای تأمین پروتئین و کلسیم موردنیازشان می‌دانند.

علاوه‌براین شیر گاو محتوی پروتئینی به‌نام «کازئین» است. این پروتئین در برخی افراد موجب بروز مشکلاتی مانند بدترشدن حساسیت‌ها، افزایش مخاط و مشکلاتی در سیستم ایمنی بدن می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود کودکانی که عفونت مداوم گوش یا برونشیت مزمن دارند، مصرف شیر گاو را کاهش بدهند. همچنین به کودکان مبتلا به آسم یا مشکلات سینوس (سینوزیت) گفته می‌شود که شیر مصرف نکنند. زیرا موجب بروز مشکلات مرتبط با این پروتئین می‌شود. اینها در حالی است که پروتئین برای رشد و عملکرد مناسب کودک ضروری است. در اینجاست که ارزش شیر سویا به‌عنوان جایگزینی برای شیر گاو بیشتر مشخص می‌شود.

۲. کمک به سلامت قلب

شیر سویا حاوی پروتئینی است که برای رشد ضروری است. پروتئین‌ها از اسیدهای آمینه تشکیل‌شده‌اند که به‌عنوان عناصری مفید در جلوگیری از اختلالات مختلف دخیل در سلامتی شناخته‌شده‌اند. محتوای اسیدآمینه و ایزوفلاون ها پروتئین سویا همچنین باعث کاهش LDL-کلسترول می‌شود. مطالعات دیگر نشان داده‌اند که ایروافلون ها باعث کاهش سطح کلسترول سرمی در افراد سالمند مرد می‌شوند. در میان بیماران مبتلای به دیابت نوع ۲، مصرف شیر سویا با فشارخون طبیعی در ارتباط است؛ بنابراین مصرف  و فواید شیر سویا به‌عنوان یک روش مؤثر برای بهبود سلامت قلبی عروقی است.

۳. خواص شیر سویا برای زنان؛ کاهش عوارض یائسگی

یکی دیگر از خواص شیر سویا کمک به کاهش عوارض یائسگی می باشد. شیر سویا حاوی موادی به نام فیتواستروژن است. فیتواستروژن یعنی استروژن بسیار ضعیف. عوارض یائسگی از جمله پوکی ‌استخوان به دلیل کمبود یا عدم ترشح هورمون استروژن در بدن اتفاق می‌ افتند. همانگونه که بالا بودن استروژن در بدن نیز برخی مشکلات دیگر را برای بانوان ایجاد خواهد کرد. فیتواستروژن موجود در شیر سویا باعث میشود حالتی در بدن شکل گیرد مانند این که استروژن در بدن وجود دارد. در نتیجه، هم عوارض یائسگی و هم پوکی استخوان ایجاد نمیگردند. البته این نکته را هم در نظر بگیرید که خانم‌ها باید قبل از یائسگی شروع به مصرف شیر سویا کرده باشند.

۴. تسکین پوکی استخوان

از مهم ترین خواص شیر سویا  درمان پوکی استخوان در دراز مدت است. شیر سویا دارای ترکیباتی به نام ایزوفلاوینی است. این ترکیب ها می توانند به عنوان هورمون های جنسی در بدن عمل کنند. کمبود هورمون ‌های جنسی در یائسگی باعث کاهش جذب کلسیم می شود و به دنبال آن پوکی استخوان را به همراه خواهد داشت.

مطالعات نشان می‌دهند که رژیم غذایی محتوی پروتئین‌های جانوری ترشح کلسیم به ادرار را افزایش می‌دهند، درحالی‌که پروتئین‌های سویا این تأثیر را ندارند. ازجایی‌که غنی‌کردن شیر سویا با کلسیم روبه‌افزایش است، می‌توان گفت که شیرسویا می‌تواند مانند مکملی برای بدن محسوب بشود. درمان با جایگزینی هورمون به‌کمک ایزوفلاون‌های سویا به‌طور طبیعی صورت گرفته و می‌تواند به حفظ توده و تراکم استخوان کمک بکند. درنتیجه خطر شکستگی‌ها را در زنان یائسه کاهش بدهد.

۵. پیشگیری از سرطان

یکی دیگر از خواص شیر سویا پیشگیری از سرطان است. براساس مطالعه‌ای شیر سویا می‌تواند سطح استروژن سرم و خطر سرطان پستان را کاهش بدهد. سرطان پستان در میان زنان رایج بوده و سطح هورمون استروژن با بروز آن در ارتباط است. مخصوصا زنان یائسه بیشتر در معرض خطر سرطان پستان هستند و از محصولات سویا مانند شیر سویا برای خاصیت جایگزینی استروژن استفاده می‌کنند. نتایج مطالعه‌ای نشان داد، مردانی که بیشتر شیر سویا مصرف می‌کنند، کمتر در معرض خطر سرطان پروستات قرار دارند.

۶. خواص شیر سویا در بارداری

استفاده از شیر سویا در افرادی که با روش کاشت تخمک باور شده اند باعث 6 برابر شدن احتمال بارداریشان میشود و همینطور کسانی که برای بارداری از این راه تلاش کرده و شانس نیاورده اند با مصرق شیر سویا احتمال بارداریشان بیشتر می شود.بر اساس مطالعات احتمال باروری در این افراد 50% و در سایر افراد 9% می باشد. به علاوه مصرف شیر سویا در دوران بارداری احتمال سقط جنین را کم می کند.

۷. فعالیت آنتی‌اکسیدانی

فعالیت آنتی‌اکسیدانی ایزوفلاون‌های سویا می‌تواند در برابر برخی بیماری‌های مزمن مؤثر باشد. توفو خاصیت آنتی‌اکسیدانی و محافظت از کبد را داراست و می‌تواند آسیب‌ها و استرس اکسیداتیو را کاهش بدهد. یک مطالعه نشان می‌دهد که شیرسویا در پیشگیری از آسیب‌های کبدی ناشی از استرس اکسیداتیو مؤثر است. همچنین براساس یک مطالعه‌ای دیگر خاصیت آنتی‌اکسیدانی شیر سویا به افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی و کاهش علائم یائسگی در زنان کمک می‌کند.

۸. شیر سویا در بدنسازی

استفاده از شیر سویا راه مناسبی برای عضله سازی است.مصرف شیر سویا پس از انجام فعالیت های ورزشی باعث می شود کسانی که می خواهند بدنشان زود عضله بسازد به طور طبیعی به خواسته ی خود برسند.ترکیب های گیاهی و حیوانی موجود در شیر سویا کم خطر ترین راه برای عضله سازی در بدن سازان است.

۹. خواص شیر سویا برای لاغری و کاهش کلسترول

براساس یافته‌های جدید انستیتوی سلامت و تغذیه در ژاپن پروتئین‌های شیر سویا می‌تواند به کاهش کلسترول خون کمک بکند. کاهش کلسترول خون خطر مشکلات و بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. درنتیجه افرادی که اکنون نیز مشکل کلسترول بالا دارند، می‌توانند از خواص شیر سویا برای سلامتی برخوردار شوند.

مصرف شیر سویا که سرشار از ایزوفلاون‌هاست موجب کاهش چاقی ناشی از سوخت‌وساز در مردان و زنان می‌شود. علاوه‌براین شیر سویا باعث کاهش اندازه دور کمر در افراد چاق یا دارای اضافه‌وزن می‌شود. تأثیرات هورمونی ایزوفلاون‌های سویا از آدیپوژنز (چربی‌زایی) پیشگیری و از بزرگ‌شدن بافت چربی در افراد جلوگیری می‌کند. مصرف ایزوفلاون‌های سویا نه‌تنها می‌تواند از چربی‌زایی جلوگیری کند، بلکه باعث کاهش کلسترول بد خون و پیشگیری از بروز بیماری‌های قلبی می‌شود.

مضرات شیر سویا

یکی از مشکلات و مسائلی که شیر سویا به همراه خود دارد ایجاد حساسیت است. زیرا بعضی ها به مواد تشکیل دهنده سویا حساسیت دارند. از این رو وقتی برخی از افراد شیر سویا را برای اولین بار مصرف می کنند، مانند افرادی که به گوجه فرنگی و بادمجان حساسیت دارند، دچار گرفتگی صدا و کهیرهای پوستی می شوند.

متأسفانه ممکن است طعم شیر سویا به‌نظرتان عجیب بیاید. بنابراین باید انواع شیر سویا مختلف را امتحان کنید تا طعم موردعلاقه‌تان را پیدا کنید و بتوانید به‌طور روزمره از آن محصول استفاده کنید. این امر برای متقاعدکردن کودکان به خوردن شیر سویا سخت‌تر است.

علاوه‌براین شیر سویا محتوی مقدار کمی کلسیم است. بنابراین اگر می‌خواهید از شیر سویا به‌عنوان جایگزین شیر گاو استفاده کنید، باید از شیر سویای غنی‌شده با کلسیم یا مکمل های غذایی کلسیم استفاده کنید. میزان کلسیم موجود در شیر سویای غنی‌شده می‌تواند تا ۳ برابر شیر سویای معمولی باشد.

برخی‌اوقات شیر سویا را به‌وسیله‌ی جلبک دریایی غلیظ‌تر می‌کنند. مصرف جلبک دریایی موجب بروز مشکلات گوارشی در برخی افراد می‌شود. بنابراین پیش از مصرف منظم و زیاد، بهتر است اول شیر سویا را روی خودتان امتحان کنید.

ممکن است مصرف زیاد شیر سویا عوارض جانبی منفی‌ای بر جای بگذارد. به‌عنوان مثال می‌توان به مشکلات معده مانند جمع‌ شدن باد معده اشاره کرد. برخی معتقدند محصولات سویا می‌تواند ریشه‌ی برخی اختلالات تیروئید (کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید و …)، مشکلات دستگاه تولیدمثلی و بروز علائم ناشی از آلرژی در برخی افرادی بشود که از سنین پایین از آن استفاده می‌کرده‌اند.